ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟ
Το Φραγκοκάστελλο είναι ένα ορθογώνιο φρούριο, χτισμένο από τους Eνετούς το 1371 στη νοτιοδυτική Κρήτη, στην επαρχία Σφακίων στο νομό Χανίων. Το κάστρο έχει εμβαδόν περίπου τέσσερα στρέμματα, με την κύρια είσοδό του να βλέπει προς το Λιβυκό πέλαγος. Στα τείχη, επάνω από την κύρια πύλη, φαίνονται ακόμα ο θηρεός και τα οικόσημα που απεικονίζουν το λιοντάρι του Αγίου Μάρκου και τις Ενετικές κορώνες.
Στις μέρες μας, το φρούριο είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της περιοχής, στην οποία έδωσε και το όνομά του. Όμως δεν ήταν πάντα έτσι . Μέχρι πρόσφατα, οι ντόπιοι αναφέρονταν συνήθως στην περιοχή με το όνομα ενός εκ των δύο χωριών στον κάμπο, Καψοδάσος ή (συχνότερα) Πατσιανός. Παρότι σήμερα η περιοχή αποκαλείται Φραγκοκάστελλο, ήταν η κατασκευή του φρουρίου που προκάλεσε τα γεγονότα που οδήγησαν στη δημιουργία και την ονομασία του χωριού και της περιοχής (προηγουμένως) “Πατσιανός”.
Το Φραγκοκάστελο, αλλιώς γνωστό ως Castel Franco, μπορεί να βρεθεί με πολλές παρόμοιες ορθογραφίες στην παγκόσμια λογοτεχνία. Αναφέρουμε μερικές, Φραγκοκάστελο, Φρανγκοκάστελο, Φρανγκοκάστελλο και Φραγκοκάστελλο
Η αιτία της ύπαρξης τόσων παραλλαγών δεν είναι μόνο η ορθογραφική παραφθορά. Καταρχήν, Castel Franko σημαίνει Κάστρο των Φράγκων. Φράγκοι δεν είναι οι Γάλλοι, όπως θα άρμοζε περισσότερο, αλλά είναι το όνομα που στο μεσαίωνα δίναμε σε όλους τους πληθυσμούς της δυτικής Ευρώπης που εισέβαλλαν στον Ελλαδικό χώρο. Και να σκεφτείτε ότι δεν είναι κάστρο, αλλά φρούριο…
Το ίδιο το κάστρο έχει μια μακρόχρονη και αιματηρή ιστορία. Το φρούριο χτίστηκε αρχικά από τους ντόπιους κάτω από την επίβλεψη των Βενετών. Αποτελεί ειρωνία το οτι οι Ενετοί κατασκεύασαν το κάστρο οχι μόνο προκειμένου να αμυνθούν ενάντια στους πειρατές αλλά και προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις συχνές επαναστάσεις των ντόπιων. Υπάρχει μια τοπική ιστορία που κατόρθωσε να επιζήσει μέχρι σήμερα, ένα κομμάτι λαογραφίας, που εξηγεί μέχρι ένα σημείο τη σχέση των ντόπιων με τους Ενετούς
Όπως αναφέρεται παραπάνω, η περιοχή του Φρανγκοκάστελλου αναφέρθηκε πρώτιστα από τους ντόπιους με το όνομα ενός κοντινού χωριού, Πατσιανός. Το χωριό ονομάστηκε έτσι από τους αδελφούς Πατσούς που έμειναν στην ιστορία για την υπονόμευση της κατασκευής του φρουρίου, τον 14 αιώνα. Τα έξι αδέλφια έμπαιναν στην περιοχή του κάστρου τη νύχτα και κατέστρεφαν την εργασία της προηγούμενης ημέρας. Δεδομένου ότι οι περισσότεροι από τους οικοδόμους ήταν ντόπιοι, εξαναγκασμένοι να εργάζονται, κανένας δεν τους πρόδιδε στους Βενετούς. Οι έξι αδελφοί έτσι συνέχισαν την δολιοφθορά τους για σημαντικό διάστημα, αλλά τελικά πιάστηκαν επ’ αυτοφώρω και απαγχονίστηκαν στους τέσσερις πύργους και την κύρια πύλη του φρουρίου.
Τελικά, οι Ενετοί έμειναν λιγότερο από έναν αιώνα στο φρούριο. Με το πέρασμα του χρόνου, το κάστρο περνούσε στα χέρια του εκάστοτε κατακτητή. Κατά την τουρκική εισβολή και όποτε γίνονταν επανάσταση εναντίον των Τούρκων, χρησιμοποιούνταν από τους ντόπιους για την υπεράσπισή τους. Στις 18 Μαΐου του 1828 έγινε η μάχη του Φραγκοκάστελλου. Οι άντρες του Χατζημιχάλη Νταλιάνη ή Ταλιανού οχυρώθηκαν στο κάστρο.
Κατά τη διάρκεια της επταήμερης μάχης, ο Νταλιάνης σκοτώθηκε, μαζί με σημαντικό αριθμό στρατιωτών του. Οχυρωμένος στο κάστρο, ο Στρατής Δεληγιαννάκης συνέχισε στη θέση του, χωρίς απώλειες. Τελικά, οι δύο πλευρές έφθασαν σε μια συμφωνία. Οι Τούρκοι υποχώρησαν και τα ελληνικά στρατεύματα βγήκαν από το κάστρο υπό τον όρο να πάρουν τα όπλα τους και τους πληγωμένους. Μετά την αναχώρησή τους, ο τούρκος διοικητής, Πασάς Μουσταφά, κατεδάφισε τους δύο πύργους που κοιτάζουν προς το χωριό και όδευσε με τις δυνάμεις του βορειοανατολικά. Σύντομα όμως οι ντόπιοι επιτέθηκαν στα στρατεύματά του καταφέροντάς τους μεγάλες απώλειες, θέλοντας να εκδικηθούν για την ήττα της πλευράς τους.
Αργότερα, κατά τη διάρκεια της κρητικής επανάστασης (1866-1869), το φρούριο χρησιμοποιήθηκε ως προμαχώνας για τα τουρκικά στρατεύματα που αποβιβάζονταν στην περιοχή των Σφακίων. Οι μάχες μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων συνεχίζονταν αναδεικνύοντας κάθε φορά νέο κατακτητή παράλληλα με τις επισκευές στο φρούριο.
Επομένως, αφού το φρούριο άλλαξε τόσα πολλά χέρια (Βενετούς, Τούρκους και Έλληνες) επόμενο είναι ότι άλλαξε όχι μόνο εμφάνιση (οι πολεμίστρες του είναι Τουρκικές) αλλά και ονόματα. Ίσως γι’ αυτό χρειάστηκε 600 χρόνια για να δώσει το τελικό του όνομα στη γύρω περιοχή!
Μια άλλη λαογραφία συνδεδεμένη με το φρούριο είναι η ιστορία των Δροσουλιτών που μπορούν να μεταφραστούν ως “σκιές δροσιάς”. Τις ημέρες στο τέλος του Μαΐου και στην αρχή του Ιουνίου στον κόλπο του Φραγκοκάστελλου διαδραματίζεται ένα φαινόμενο. Σύμφωνα με το μύθο, τις πρώτες ώρες πριν από την ανατολή μια σειρά από ανθρώπινες σκιές εμφανίζεται να βγαίνει από την παλιά εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπου και να πηγαίνει προς τη θάλασσα όπου εξαφανίζεται. Οι Δροσουλίτες θεωρούνται οι σκιές των στρατευμάτων του Νταλιάνη που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της μάχης του Φρανγκοκάστελλου. Επιστημονικά, το φαινόμενο θεωρείται ότι είναι μορφή αντικατοπτρισμού, πιθανόν από σκιές ατόμων (στρατιωτών;) που ασκούνται στη λιβυκή ακτή.
Όποια και να’ ναι η εξήγηση, το φρούριο σήμερα είναι το κύριο αξιοθέατο της περιοχής, όντας ένα ασυνήθιστο σκηνικό για τους παραθεριστές της παραλίας που βρίσκεται δίπλα του. Το φρούριο είναι ανοικτό όλο το χρόνο, ενώ τους καλοκαιρινούς μήνες είναι τόπος διεξαγωγής συναυλιών και χοροεσπερίδων.
